IBS ve 1. Basamak Beslenme Tedavisi

IBS ve 1. basamak beslenme ile ilgili genel bilgilerden sonra nasıl bir düzen uygulanmalı bunlardan bahsedeceğiz. IBS nedeni tam olarak bilinmeyen, tekrarlayan karın ağrılarıyla karakterize bir gastrointestinal fonksiyon bozukluğudur. Diyare (ishal), kabızlık, karın ağrısı gibi değişen bulgularla kendini gösterebilir.

İrratabl bağırsak sendromu (IBS), nedenleri araştırıldığında henüz bilinmeyen ve stresle birlikte emosyonel gerilimin yüksek düzeyde olduğu dönemlerin birçok kez karşılaşıldığı fonksiyonel bir hastalık olmaktadır. Günlük yaşamda sıklıkla karşılaşılan hastalıklar arasında bulunmaya başlamasından dolayı yapılan çalışmalar da beslenmeden kaynaklı etkilerin de önemini artırmaktadır. Posalı ve sulu gıdaların yanı sıra suyun da IBS ve 1. basamak beslenme tedavisinde olumlu etkileri bulunmaktadır.

IBS ve 1. basamak beslenme de kişiye özel olarak uygulanan tedaviler yapılmaktadır. İlk olarak IBS ve 1. basamakta beslenme semptomları görülen kişide bu hastalığa neden olabilecek yanlış beslenme alışkanlıkları düzeltilerek sağlıklı beslenme önerileri üzerinde takip oluşturulması gerekmektedir.

1.basamak diyet yaklaşımı için uygulanacak düzen:

• Kişinin beslenme alışkanlıkları, öğün düzeni, besin alerjileri, genetik yatkınlığı ayrıntılı olarak değerlendirilmeli,
• Yoğun enerji içeren öğünler yerine sık ve az porsiyonlarda öğünler yapılmalıdır,
• Alkol alımı sınırlandırılmalı ya da hiç tüketilmemeli,
• Kafein alımı sınırlandırılmalı (günde max 3 fincan),
• Baharat tüketimi bireye özgü değerlendirilmeli ve kişiyi rahatsız eden baharatlar tüketilmemeli,
• Yağ tüketimi sınırlandırılmalı. Hayvansal yağlar yerine bitkisel yağ kaynakları (zeytinyağı, fındık yağı, çiğ kuruyemişler, avokado gibi) tercih edilmeli,
• Günlük yeterli lif alımı sağlanmalı ancak çözünür lif alımı ön planda tutulmalı. Çözünür lif kaynakları elma (kabuksuz), armut (kabuksuz), portakal, havuç, yulaf, bezelye, kurubaklagillerdir. Meyvelerin kabukları, kepek, tam buğday unu, karnabahar, brokoli, yeşil fasulye gibi sebzelerin çoğu ise çözünmez lif içermektedir. Lif alımında aşırıya kaçmak semptomları artırabilir. Bu nedenle lif alımı kademeli olarak artırılarak uzman tarafından takip edilmeli,
• “Psyllium (karnıyarık otu)” çözünür lif kaynağıdır ve tedavide olumlu etki göstermektedir,
• Mutlaka günlük yeterli su tüketimi sağlanmalıdır (en az 2-2,5 litre),
• Orta düzeyde fiziksel aktivite yapılmalıdır.

IBS ve 1. basamak beslenme diyeti tamamlandıktan sonra semptomların sıklık ve şiddetine göre 2. Basamak olan FODMAP diyeti diyetisyen kontrolünde uygulanmalıdır.

IBS ve 1. Basamak Beslenme için Öncesinde Belirtiler Nelerdir?

Huzursuz bağırsak sendromu ya da diğer adıyla IBS, yetişkinlerde hemen hemen %10-15 oranında görülen bir rahatsızlıktır. Batı ülkelerinde görülme sıklığı ise %20 civarında olurken Kore bölgesinde %5, İran’da %6 olarak görülmektedir. Genel olarak Türkiye ortalamasında uzman kişiye başvurma oranı ise %35 olmaktadır.

Amerikan Gastroenteroloji Derneği’nin 2017 yılında yaptığı bir araştırmaya göre IBS ve 1. basamak beslenme araştırmasında, ABD’de 35 milyon İBS hastası bulunduğu ve her gelecek dönemde de artışa meyil olduğu belirtilmiştir.

Bir diğer önemli bilgi ise batı toplumunda kadınların erkeklere göre bu hastalığa yakalanma ihtimali 2-3 kat daha fazladır. Hastaların %50’sinde IBS için yakınma ve şikayet görülürken 35 yaş öncesinde ve neredeyse tüm kişilerde 50 yaştan öncesinde başladığı gözlemlenmiştir.

IBS Belirtileri

• Bağırsak alışkanlığı bozukluğu (ishal veya kabızlık),
• Karın ağrısı,
• Şişkinlik, gaz,
• Dışkılama sayısında ya da dışkı kıvamında değişiklik, 
• Dışkılama sonrası ağrının azalması, 
• Bulantı, 
• Sinirlilik hali, 
• Sırt ve baş ağrısı,
• Yorgunluk, halsizlik.

IBS ve Beslenme

IBS beslenme tedavisinde bireylerin semptomlarına özgü bir süreç belirlenmelidir. Hastaların görülen semptomlarında hangi besinle ilişki kurulduysa bu besinlerin diyetten çıkarılması veya azaltılması önerilmektedir. Bunun için besin tüketim kaydı da tutmak çözüm sürecinde iyi bir alternatif oluşturabilir.

Posa Alımı

Hasta olan kişide ishal varsa daha az posalı, kabızlık varsa yüksek değerde posalı hem ishal hem de kabızlık görülüyorsa daha az posalı diyete ekstra katkı olarak 20 gram kepek ekleyebilirsiniz. Kişide gaz oluşumunu sağlayan besinler haricinde bir de gazlı içecek ve alkol gibi ya da acı baharat gibi ekstra takviyelere yer verilmemelidir. Çiğ meyve ve sebzelerde bazı hastalarda da süt gibi ekstra yiyecek ve içecekler semptomları arttırdığı için kontrollü verilmelidir.

Sıvı Tüketimi

Kişide yeterli miktarda alınan su tüketimi IBS hastalığı olan kişilerde oldukça önemlidir. Su hem kabızlığı hem de ishal sonucunda görülen sıvı kaybını önlediğinden vücudun dengesini koruyacaktır. Ortalama 2-2,5 litre su içiminde özen gösterilmelidir. Ayrıca kafein ve alkol tüketimi kramp ve ishal gibi sonuç verdiğinden uzak durulmalıdır.

Az Az ve Sık sık Yiyin

Sindirim sistemi çok hassasiyet istediğinden acıkıldığı zaman anında mideye inen birçok yemeği sindiremeyebilir. Bu nedenle de az, sık ve yavaş yemek yeme üzerinde özen göstermelisiniz.

Egzersiz

Bağırsak ve mide sorunu yaşayan kişiler için egzersiz ya da belli başlı hareketler olmazsa olmazdır. Bu nedenle düzenli olarak fiziksel aktivite yapılmalı ve hareketleri en az haftada üç defa olarak uygulamalıdır. Daha sonralarında da bu egzersizde artış gösterebilirsiniz.

Bazı Küçük Notlar

IBS oluşumunda stres de büyük etken olmaktır. Bu nedenle stresle başa çıkmak, oluşumunu önlemek ya da etkilerini azaltmak da semptomlarının görülmesini azaltabilir.

IBS, bağırsak kanseri, kanama ya da iltihaplanma gibi ciddi sorunlara neden olmaz. Buna karşı kronik olarak tekrarlayan bir yapı ile kişinin yaşam kalitesinde düşüş gerçekleştirerek psikolojik sorunlara neden olabilir.

Belirtilerin düzeltilmesi IBS ve 1. Basamak Beslenme için düzeltilme genelde uzun süreler almaktadır.

Hemen hemen gözle görülebilir bir düzelme sağlamak için 6 ay ya da daha uzun bir süre gerekebilirken hastaların sabırlı olmaları da önemlidir. Psikolojik olarak kendilerini rahatlatmak ve beslenmeleri üzerinde dikkatli olmak oldukça önemlidir.

Ayrıca düzenli probiyotik kullanımları sayesinde IBS ve 1. basamak beslenme üzerinde olumlu sonuçlar mevcut olmaktadır. Bunun için doktorunuza veya diyetisyeninize başvurabilirsiniz.